In de kijker
Raadpleeg alle huidige en voorbije projecten van onderzoeksgroep SHOC op het VUB-onderzoeksportaal. Hieronder vind je een selectie van uitgelichte projecten die tot de kern van onze onderzoeksagenda behoren.
Brussel heropbouwen
Het onderzoeksvoorstel Brussel heropbouwen (1695-2025): de bouwsector als motor voor sociale inclusie en circulariteit bouwt voort op het lopende IRP-programma (2016-2021) Building Brussels. Brussels City Builders and the Production of Space, 1794-2015 waarin de onderzoeksteams Architectural Engineering (AELA), SHOC en Cosmopolis - Centrum voor Stedelijk Onderzoek (COSM) hun krachten bundelden om de leefbaarheid van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) in de bouwsector in Brussel te onderzoeken. De bouwsector is een onderbestudeerde, maar belangrijke sector zowel in de economische geschiedenis als voor de ‘foundational economy’ en de productieve stad. De eerste fase van het programma leverde een gedetailleerde inventarisatie op van de sector in de afgelopen 200 jaar, gaande van materiaalleveranciers over bouwers tot afwerkingsbedrijven, en leverde belangrijke inzichten op over veranderende netwerken, infrastructurele behoeften, hotspots, soorten ateliers en hun integratie in de stedelijke ruimte. Zo werden stedenbouwkundige en planningsstrategieën ontwikkeld om de ruimte voor productie in de huidige dichte en gemengde stedelijke gebieden veilig te stellen (Degraeve, De Boeck, Vandyck 2018). In dit tweede programma willen we meer inzicht krijgen in de lange-termijndynamiek tussen de stedelijke bouwnijverheid en de ecologische en sociale impact ervan. Dit project zal daarom onderzoeken hoe - en waarom - materiaalhergebruik en de arbeidsmarkt in Brussel zijn geëvolueerd vanaf het begin van de moderne stedelijke groei in de achttiende eeuw tot vandaag. Dit onderzoek zal tegelijkertijd prangende hedendaagse stedelijke uitdagingen aanpakken: een circulaire economie en een arbeidsmarkt als springplank voor sociale mobiliteit, waardoor de ongelijkheden binnen de stad worden verminderd. (Meer informatie)
Getuigenissen
Oostkamp, 1846. Met regelmaat van de klok was koopman Bernardus Dhoore het slachtoffer van steenkooldiefstallen. Wie heeft wat gezien en gehoord? Getuigenverhoren vormen een cruciale bron om de 'waarheid' te achterhalen en de dader op te sporen. Niet alleen toen waren deze getuigenissen van belang. Ook vandaag leveren ze een ongeziene schat aan informatie. Gerechtelijke bronnen laten de gewone mens in de straat aan het woord en bieden ons zo een beeld van het dagdagelijkse leven van vroeger. Denk maar aan taalgebruik, de beleving van openbare ruimte, het normen- en waardenkader, enz. Getuigenissen wil daarom deze 18de en 19de-eeuwse verklaringen van verdachten en getuigen, bewaard in vele stads- en rijksarchieven in België, verzamelen en transcriberen. (Meer informatie)
Raadpleeg de website van het Getuigenissen-project.
Make-Up of the Cities
Hoewel meer dan de helft van de wereldbevolking tegenwoordig in steden woont, is dat niet altijd zo geweest. Belangrijke stappen in de ontwikkeling naar onze huidige verstedelijkte samenlevingen werden gezet in de tweede helft van de middeleeuwen in de Lage Landen (grofweg het huidige België, Nederland, Luxemburg en Noord-Frankrijk), waar steden het politieke, economische en sociale leven gingen domineren op een manier die elders in Europa niet het geval was. Wetenschappers over de hele wereld bestuderen sinds de negentiende eeuw het middeleeuwse stadsleven in dit gebied, maar zijn er niet in geslaagd om vragen over enkele van de meest cruciale aspecten ervan te beantwoorden. Deze frustraties waren grotendeels te wijten aan een traditie van geïsoleerd werken binnen disciplines en het steeds teruggrijpen op dezelfde problematische datasets. Make-Up of the Cities hanteert daarom een transdisciplinaire benadering, waarbij de internationaal gerenommeerde expertise van de VUB op het gebied van geschiedenis, archeologie, geochemie en geneeskunde wordt gebundeld.
Het projectteam werkt samen als ‘wetenschappers van het verleden’ en maakt gebruik van macroscopisch osteologisch onderzoek van de skeletresten van stadsbewoners om een beter inzicht te krijgen in hun gezondheid en levensstijl, en van de analyse van de isotopen in het botmateriaal om licht te werpen op hun afkomst en mobiliteit. De voorganger van het project heeft aangetoond dat deze aanpak cruciale nieuwe inzichten kan opleveren voor één middeleeuwse stad. Make-Up of the Cities gaat nu onderzoeken in hoeverre deze bevindingen kunnen worden toegepast op de rest van het stedelijk landschap, waarbij het bereik wordt uitgebreid tot drie grote steden en twee kleinere plaatsen. Hierdoor kan het project een representatiever beeld ontwikkelen van de stedelijke ervaring tijdens een belangrijke fase in de stedelijke geschiedenis, de verschillen tussen de middeleeuwse en de huidige bevolking beoordelen en methodologieën ontwerpen die geschikt zijn voor het aanpakken van toekomstige multidisciplinaire problemen. (Meer informatie)
Markten Managen
Dit project, de eerste grootschalige vergelijkende studie van de rol van instellingen in de internationale handel tijdens de late Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd, vult een fundamentele lacune in de bestaande historiografie. Het richt zich op de Nederlanden, een gebied dat doorheen deze periode sterk gecommercialiseerd was en kooplieden en goederen aantrok uit alle hoeken van Europa en de dan gekende wereld. Twee doctoraatstudenten zullen de organisatie van de lange- afstandshandel vergelijken in zes vorstendommen en hun voornaamste handelssteden, zowel de vijftiende als de zestiende eeuw en zowel periodes van economisch succes als van neergang bestrijkend. Het project overbrugt de kloof tussen het hedendaagse België en Nederland en tussen wat in de traditionele historiografie wordt beschouwd als de kern- en de meer perifere gewesten. Verder wijkt het af van het bestaande onderzoek door expliciet op zoek te gaan naar samenwerking en coördinatie, en niet tegenwerking, tussen centrale regeringen, stedelijke overheden en anderen betrokken bij de handelsorganisatie en door ook de bredere, niet- institutionele context van de ontwikkeling van markten in beschouwing te nemen. Zodoende zal het project een volledig nieuwe kijk bieden op de werking van de lange-afstandshandel in één van de meest dynamische gebieden van vijftiende en zestiende-eeuws Europa. (Meer informatie)
Ongelijkheid, migratie en sociale relaties in stedelijk Brabant en Vlaanderen, ca. 1350-1914
Dit onderzoeksprogramma bouwt voort op de expertise van de onderzoeksgroep Historisch Onderzoek naar Stedelijke Transformatieprocessen (HOST) door zich toe te leggen op een geïntegreerde onderzoeksagenda rond de interacties tussen groeiende economische ongelijkheid, migratiepatronen en sociale relaties in de laat-middeleeuwse, vroegmoderne en 19de-eeuwse stad. De steden van Vlaanderen en Brabant vormen hiertoe een bijzonder relevante empirische casus, vermits ze gesitueerd waren in een van de meest verstedelijkte, gecommercialiseerde en geïndustrialiseerde regio’s van middeleeuws, vroegmodern en 19de-eeuws Europa, en hun gevarieerde en divergerende stedelijke trajecten bovendien verhelderende contrasten en vergelijkingen mogelijk maken. Door een vergelijkend en lange-termijn perspectief te ontwikkelen ten aanzien van historische processen die gelijkenissen vertonen met hedendaagse uitdagingen met betrekking tot toenemende verstedelijking, ongelijkheid en migratie, wil dit onderzoeksprogramma de huidige veronderstellingen in het binaire denken over de interactie tussen ongelijkheid, migratie en gemeenschap in vraag stellen. (Meer informatie)
Traditie en natuurlijkheid van dierlijke producten binnen een maatschappelijke context van verandering
Het interdisciplinaire project (IRP) getiteld 'Traditie en natuurlijkheid van dierlijke producten in een maatschappelijke context van verandering' is een thematische voortzetting van een eerder IRP van de onderzoeksgroepen Industriële Microbiologie en Voedingsbiotechnologie en Social and Cultural Food Studies, getiteld 'Voedselkwaliteit, veiligheid en vertrouwen sinds 1950: maatschappelijke controverse en biotechnologische uitdagingen', op zijn beurt een follow-up van een eerder HOA-project (Horizontale Onderzoeksactie) getiteld 'Artisanale kwaliteit van gefermenteerde voedingsmiddelen: mythe, realiteit, percepties, en constructies '. Het huidige project verbindt de expertise van voedingstechnologen (onderzoeksgroep IMDO), communicatiewetenschappers (onderzoeksgroep MARK-BUSI) en voedingshistorici (onderzoeksgroepen FOST en HOST). Na eerder te hebben gekeken naar de technologische en historische complexiteit van artisanaliteit van voeding en de daarmee samenhangende aspecten van kwaliteit en veiligheid, richt het voorgestelde onderzoek zich nu op de begrippen 'traditie' en 'natuurlijkheid' van dierlijke producten in een dynamische omgeving van maatschappelijke verandering.
Het onderzoeksthema is niet alleen van academische waarde, maar ook voor de samenleving van groot belang. De maatschappelijke relevantie ervan wordt weerspiegeld in het feit dat voedsel fungeert als het cement van samenlevingen en dat het ons dagelijkse leven niet alleen domineert vanwege zijn fysiologische maar ook vanwege zijn semiotische waarde. In periodes van grote maatschappelijke veranderingen, zoals we die momenteel ervaren met marktglobalisering en snelle technologische innovatie, fungeert het als een focuspunt voor identiteitsonderzoek en waardecreatie. Het voorgestelde IRP zal zich bezighouden met de specifieke categorie van dierlijke producten, waaraan verscheidene maatschappelijke uitdagingen (bijvoorbeeld problemen van duurzaamheid en ethische productie en verwerking) en verschillende betekenislagen gekoppeld zijn (bijvoorbeeld taboes en ceremoniële gebruiken). Ook is de productieketen van vlees gedurende de afgelopen drie eeuwen onderworpen aan intense transformaties, waaronder zware industrialisatie, verlenging en specialisatie van de keten en het verbergen in slachthuizen van de voor de menselijke psyche problematische doding van dieren. Ten slotte zijn de symptomatische concepten van 'traditie', 'oorsprong' en 'natuurlijkheid', die centraal zullen staan in dit IRP, van het grootste belang voor deze levensmiddelencategorie. (Meer informatie)